Estatu federal baten sistema monetario efektiboak bi aukera ditu, Bill Mitchell-en ustez[1]:
a) Lehendabizi, erakunde federalak, moneta jaulkitzaileak, hots, Banku Zentralak, gastatzeko eta zorra jaulkitzeko aske izan behar du, gastu neto hori orekatzearren, baldin eta martxan borondatezko arauak badira maila federalean Banku Zentralak Altxor Publikoko operazioak zuzenki finantzatzen galarazteko. (Hauxe da gutxien hobesten den aukera.)
b) Bigarrenez, Banku Zentralak eta Altxor Publikoak (sendotutako gobernu sektorearen bi aldeak) segurtatzen dute Altxor Publikoaren operazioak gauzatzen direla finantza sistemari inongo nahasketarik egin gabe. Hau da, Banku Zentralak banku pribatuetako kontuak abonatzen ditu Altxor Publikoaren gastu desioen arabera. (Hauxe da hobesten den aukera.) Gobernu federalak, moneta jaulkitzaile gisa, ez dio zorrik jaulki sektore pribatuari.
Ikus dezagun Europar Batasunean (EB) gertatzen ari dena gaur egun (2012ko uztailean).
Gaur egunean EBn bultzatu nahi den batasun fiskalak ez du proposatzen inongo banaketarik ondoko bi arloen artean: alde batetik, erantzukizunak (gastua eta zergapetzea), eta bestetik, erantzukizun horiek gauzatzeko gobernuaren maila (kutxaren bidezko bozketa).
Alderantziz, zentralizaturiko zakur zaindari baten rola sortarazten du, zeinak estatu kideen aurrekontuak kontrolatuko dituen eta beraiek baztertu baldin eta arau fiskalen bat gainditzen badu (ia seguru azken abenduan mahai gainean jarri zen itun fiskalaren neurriren bat). Hori egia baldin bada, orduan batasun fiskalak porrot egingo du, zeren gaur egun estatu kideek daukaten lotura berean egongo bailitzateke.
Dena den, Mitchell-ek dioen bezala, batasun fiskalak funtziona dezakeen bide bakarra hauxe da: EBZ (moneta jaulkitzailea) ‘beso fiskal federalarekin’ Bruselan kooperatzea, euro bonoen jaulkipenak bermatzeko. Banku zentralaren bermatze hori inplizitua da sistema federal efektibo guztietan. Modu horretan ‘merkatu finantzarioek’ badakite erakunde federala eta beraren zorra beti solbenteak direla. Merkatuak hori ezagutzen dute eta, azkenean, banku zentralak segurtatuko du obligazioak beti beteak izango direla.
Baina, Europar Egonkortasun Mekanismoak proposatzen duen ‘fidantza ordainketako funtsez[2]’ fidatzeak ez ditu merkatuak lasaitu, zeren haiek baitakite hori, hein handi batean, gobernuek bermaturiko funtsak direla, gobernu guztiek solbentzia arriskutan daudelarik (gobernu horiek ez dituztelako beren moneta propioak jaulkitzen).
Beti bezala, dakienak badaki, ez dakienak baleki.
