Txinaren burtsa albiste izan da.

Elkarrizketa Randall Wray-rekin: CHINA’S STOCK MARKET TUMBLE AND THE OUTLOOK FOR THE GLOBAL ECONOMY¹.

Galdera: Era errazean, nola eragiten dio Txinako moteltzeak euroguneari?

Erantzuna: Uste dut inpaktua puztua izan dela. Txina oraindik nahiko azkar hazten ari da. Haren kontsumitzaileek goranzko errentak gozatzen dituzte. Atzerrian fabrikatutako kalitate handiko ondasunak nahi dituzte -prestigiozko ondasunak, luxuzko ondasunak. Epe laburrean, euroguneak oraindik txinatar eskariaren hazkunde positiboak gozatuko ditu. Eragin handiagoa salgai esportatzaileetan (Errusia, Brasil) izan ahalko litzateke. Txina baliabide naturalen erabilera nola ekonomizatu ikasten ari da, hazkunde jasangarriranzko mugitzeko bere ahaleginean.

Hala ere, epe luzean, euroguneak arazo handiei aurre egin behar die – batzuk bere egiteari dagozkionak, eta beste batzuk erbesteko lanpostuen mugimenduari dagozkionak. Txinak lanpostu batzuk lortuko ditu, baina Ekialdeko Europak eta Asiako Hego-Ekialdeak gehiago lortuko dute. Eta robotak izango dira irabazlerik handienak, manufakturak roboten aldera jotzen duen heinean. Txinak Europak baino lanpostu gehiago galduko du – hau fenomeno globala da. Nahiko erraza da afera konpontzea gobernuak sorturiko ordezko lanpostuen bidez – neurri handi batean zerbitzu publikoetan eta azpiegitura inbertsioetan, baina gobernuek ez dute hori egingo beraiek ‘dirurik gabe geldituko direlako’ beldurragatik.

Azkenik, ulertu behar da burtsa merkatuek ez dutela islatzen jarduera ekonomikoa, ezta jarduera ekonomikoetako inpaktua ere. Espekulazio basatiko eremuak dira, besterik ez. AEBn akzioetarako bataz besteko jabetza epea urte bete baino gutxiagora erori da – 1929an baino baxuagora, burtsa merkatuaren hondamena baino lehenago. Txinako burtsa esteroidezko espekulazioak elikatzen du. Txinako klase ertaineko familia-etxe askok esku-diru estra dute eta aberatsak azkar izatea nahi dute; hori da behar ez duten dirua. Galdu dezakete beren bizimoduetan inpaktu handirik gabe. Noski orain ero daude gobernuak, dirudienez, ezin duelako ezer egin jaitsiera gelditzeko – baina ez du eragin handirik izango beraien gastuetan,

G: Burtsa merkatuek lurralde negatiboetara irristatzen segitzen dutela ikusiz, uste duzu aferak Fed-en kudeaketa monetario txarrari dagozkiola ala Txinak beste batzuei egindako kalteari, yuan debaluazioa dela eta?

E: Burtsa merkatu bat espekulazio pasioak gidatzen duenean, edozerk sortarazi ditzake salmentak. Bai, moneta debaluazioa (zeinaren ondotik esportazio salmentetan presioak etorri ziren) txinparta izan zitekeen. Baina edozein albistek edo zurrumurruk salmenta hasi ahalko zukeen. Kontuan hartu AEBko burtsa merkatua, era berean, espekulazioak gidatzen duela, gehi korporazio akzioen berrerosketa oso altuek (akzio opzioko exekutibo balioa elikatzeko). Beraz, horri ere, erraz buelta eman dakioke.

G: Prestatuta al dago eurogunea beste krisi baterako?

E: Ez. Euroguneak frogatu du ezgai dela krisiari erantzuteko. Esan dezakegun gauza positibo bakarra da euroguneko batzuk azkenean konturatu direla euroguneak, egitaratura dagoen bezala, ezin diola krisiari erantzun. Greziar arazoa daukagula dirudien bitartean, izatez euroguneko arazo daukagu. Herrialdez herrialde erasoei aurre egingo diegu, harik eta azkenean zentroak -Alemaniak- ezin eutsi. Euroa diseinatu zen porrot egiteko; ez da sistema jasangarria – eta sistema ez-jasangarriak azkenean kolapsatzen dira.

G: Zentzu horretan, zer esan euroguneko quantitative easing (QE) delako programaz?

E: Hertsiki definitutako QE programa batek eurogunean eragin eskasa izango du, Japonian (20 urteetan) eduki zuen moduan, eta AEBn oraintsuago, ezer ere ez. Baldin eta EBZk erosten badu zor subirano nahigabetua – zeinak benetan sostengu fiskala ezkutatzen duen – eragin positiboa izan dezake. Hori EBZ-ren DNAren aurka doa – eta jadanik EBZk (eta Troikako beste kideek) egina izan da, soilik gogoz kontra eta erantsitako kateekin (austeritatea). Funtsean, QE honetan datza, alegia, banku sistematik irabazitako aktiboak kentzean eta interes baxuagoko irabazitako aktiboak ordezkatzean. Zergatik lagunduko du horrek ezer? Ez du. Soilik baldin eta QE ordaintze ezari aurre egiten dioten aktibo kaskarrak erosten fokatzen bada, orduan zerbait on egin ahalko luke – eta on gehiago egingo luke gobernu zorra merkatuetatik kenduz.

G: Oro har, zer espero dezakezu eurogunerako, Gabonetarako?

E: Ahaztu Santa Claus – bera ez dator. Politika triunfoko erabaki guztiak oraintxe daude, eta ‘irabazleen’ (bereziki Alemania) politikak agintzen du austeritate gehiago behartuz galtzaile guztien gainean (kide guztien lau bosten). Horrek ez du ongi bukatu. Azkenik Alemania ere arrastatuko du – haren merkatuek behaztopa egiten duen heinean. Ez dago inongo biderik Alemaniako langileek irabaz dezaketen fondoranzko azken lasterketa – Ekialde eta Ekialde Urrunaren aurka. Gertatuko al da hori guztia Gabonetarako? Segur aski ez. Espero daiteke eurogunetik hazkunde etsipengarri gehiago eta su basati gehiago, zeintzuek gogoz kontrako babesa piztuko duten, eskatutako austeritate gehiagorekin.

G: Zer esan AEBko ekonomiaz? Zein izango da inpaktua AEBko susperraldian?

E: AEB azken baliabideko kontsumitzailea da. AEBko hazkunde motelagoak (zeina jadanik bistakoa den) gauzak okerrago ekiten ditu gainontzeko mundurako. Beraz, esan dezagun alderantziz: AEBk dardaraz segitzen badu, etorkizun globala okerragoa da. AEBk, nahi badu, suspertzen segitu ahal du, eta horrek gainontzeko mundua lagundu ahalko luke. Susperraldi sendoa aukeratuko du? Ez dut uste. Austeritate gaixotasuna Washington ere hartu du.

Hori termino tekniko altuetan esateko: guztiok gaude erabat izorratuta.