Randall Wray-k beste lan interesgarri bat plazaratu berri du, bankugintzaz[1].
Paul Krugman-i beste behin egurra eman dio[2], esanez Krugman-ek ez duela ulertzen ‘dirua‘ konputagailuen teklatuaren kolpe markak direla, zor eta kredituko markak.
DTM-ri buruz, honelakoak idazten ditu Wray-k:
i) Gutxienez azken lau mila urteetan gure sistema monetarioa estatu diru sistema bat izan da[3].
ii) Gaur egun zergak dira estatuari bere monetan betebehar ordaingarri monetariorik garrantzitsuenak.
iii) Badago analisi monetario baten fokapena ikuspuntu horretatik hasten dena, Modern Money Theory (MMT), hots, Diru Teoria Modernoa (DTM) deitzen dena.
iv) Teoria berri hori Keynes-en lanetan oinarritzen da. Halaber, A. Mitchell Innes, Georg F. Knapp, Abba Lerner, Hyman Minsky eta Wynne Godley-ren lanetan ere.
v) Agian DTM-ren ekarpenik berezkoena altxor publikoaren eta banku zentralaren arteko eragiketen koordinazio analisia da. Banku zentrala altxor publikoaren bankua da, ordainketak eginez eta jasoz altxor publikoaren izenean.
vi) Orain dela 200 urte afera bistakoa zen: altxor publiko nazionalak gastatu zuen moneta jaulkiz eta zergapetu bere moneta ordainketan jasoz.
vii) Orain ez da hain bistakoa zeren banku zentrala kokatuta baitago altxor publikoaren eta gobernu gastuen hartzaileen artean, baita altxor publikoaren eta gobernuari ordaintzen dioten zergadunen artean ere.
viii) Baina DTM-koek frogatu duen moduan, funtsean ez da ezer aldatu, nahiz eta gaur egun zergadunek ordainketak egin beren banku pribatuen kontuetatik, eta bankuek altxor publikoari zergen ordainketak egin beren gordailugileentzat banku zentralean edukitako erreserbak erabiliz. Altxor publikoak gastatzen duenean, haren banku zentralak banku pribatuetako erreserba kontuak kreditatzen ditu, banku horiek gobernu gastuaren hartzaileen gordailu kontuak kreditatzen dituztelarik.
ix) Ez da funtsezko ezer galtzen esaten baldin bada gobernuak gastatzen duela moneta existentzian ezartzean eta zergadunek moneta erabiltzen dutela estatuari beren betebeharrak ordaintzeko.
Ohiko ikasketak jaso dituztenak zur eta lur uzten dituzte DTM-ren ondorioek. DTM-k ortodoxiaren ikuspegiak zalantzan jartzen ditu[4].
Baina ekonomialari ortodoxoak gehien harritzen dituztenak ondoko DTM-ren baieztapena dira:
a) Gobernu subirano batek ez dauka inolako zerikusirik familia edo enpresa batekin. Izan ere, honelakoak[5] entzuten diren arren, “A sovereign, currency-issuing government is NOTHING like a currency-using household or firm.” Gobernu subirano bat ezin da insolbente bilakatu bere monetan; beti ordainketa guztiak egin ditzake, ordainketak haren monetan ordaintzeko dauden heinean.
b) Izan ere, baldin eta gobernua gastatzen badu moneta existentzian jartzean, argi dago ez duela zerga errentarik behar berak gastatu baino lehen[6].
c) Gobernu subirano batek ez du behar ‘maileguz hartu’ bere moneta gastatu ahal izateko. Ezin du berak lehenago gastatu ez duen moneta maileguz hartu.
d) Hori dela-eta, DTM-koek gobernu bonoen salmenta desberdin ikusten dute maileguz hartzetik.
Bonoak eta DTM:
1) Gobernuak bonoak saltzen dituenean, bankuek erosten dituzte banku zentralean haiek dauzkaten erreserbak eskainiz.
2) Banku zentralak banku eroslearen erreserba gordailuak kargatzen ditu eta bankuaren kontua kreditatzen du altxor publikoko tituluekin.
3) Aurrekoa ez da altxor publikoaren maileguz hartzerik, gordailuak kontu korronte batetik (a checking account delakotik) aurrezki kontura aldatzea baizik, interes gehiago irabaztearren.
4) Izatez, altxor publikoko tituluak egiatan Fed-en, banku zentralean, aurrezki kontu bat besterik ez dira, zeintzuek interes gehiago ordaintzen dituzten Fed-eko, hots, banku zentraleko erreserba gordailuek baino (bankuaren ‘checking accounts’ direlakoek).
5) DTM-koek badakite gobernu subirano baten bono salmenta bat politika monetarioaren eragiketen parte bat dela[7].
Bonoei buruz, hona hemen punturik garrantzitsuenak:
6) Gobernu subirano batek ez du behar maileguz hartu bere monetan gastatu ahal izateko.
7) Altxor publikoko interes ordaintzeko tituluak eskaintzen ditu tresna gisa, bankuek, enpresek, familiek eta atzerritarrek interesak irabaz ditzaketen moduan. Hori politika aukera bat da, ez inongo betebeharrik.
8) Gobernuak ez du behar inoiz bonoak saldu gastatu baino lehen. Izatez, ezin ditu bonoak saldu baldin eta lehendabizi berak ez baditu hornitu bankuek bonoak erosteko behar dituzten moneta eta erreserbak.
9) Beraz, zergen eta gastuen arteko erlazioaren antzera -zerga bilketa gastuak baino beranduago etorriz-, bono salmentak gauzatzen dira gobernuak jadanik moneta eta erreserbak gastatu eta gero.
Oinarrizko bibliografia
Wray, R. (1998) Understanding Modern Money: the key to full employment and price stability. Edward Elgar.
———- (2012) Modern Monetary Theory: A Primer on Macroeconomics for Sovereign Monetary Systems. Palgrave Macmillan.
[1] Ikus Modern Money Theory: the basics, http://www.economonitor.com/lrwray/2014/06/24/modern-money-theory-the-basics/.
[2] Ikus https://www.unibertsitatea.net/blogak/heterodoxia/2014/06/25/randall-wray-ek-paul-krugman-i-buruz/.
[3] Ingelesez: “To simplify, that is one in which the state chooses the money of account, imposes obligations denominated in that money unit, and issues a currency accepted in payment of those obligations.”
[4] Besteak beste, honelakoak:”… it challenges the orthodox views about government finance, monetary policy, the so-called Phillips Curve (inflation-unemployment) trade-off, the wisdom of fixed exchange rates, and the folly of striving for current account surpluses.”
[5] Ingelesez: “…“if I ran my household budget the way that the Federal Government runs its budget, I’d go broke”, followed by the claim “therefore, we need to get the government deficit under control”, MMT argues this is a false analogy.”
[6] Ingelesez: “… all of this was obvious two hundred years ago when kings literally stamped coins in order to spend, and then received their own coins in tax payment.”
[7] Ingelesez: “…the operational purpose of such bond sales is to help the central bank hit its overnight interest rate target (called the fed funds rate in the US). Sales of treasury bonds reduce bank reserves and are used to remove excess reserves that would place downward pressure on overnight rates. Purchases of bonds (called an open market purchase) by the Fed add reserves to the banking system, prevent overnight rates from rising. Hence, the Fed and Treasury cooperate using bond sales/bond purchases to enable the Fed to keep the fed funds rate on target.”
