Unai Fernandez de Betoño: “Argi daukagu euskararen biziberritze prozesua alde anitzeko poliedroa dela”

UEUk sustatuta lehenengoz antolatu da “Lurraldea eta Hizkuntza. Eragin Linguistikoaren Ebaluazioa” graduondokoa UPV-EHUn. “Urbanizazio-prozesu garaikidea eta horrek eragindako mugimendu demolinguistikoa hizkuntza-aldaketa eragiten ari dira” Unai Fernandez De Betoño zuzendariaren esanetan eta “problematika horri alor ezberdinetatik” erantzuten ahaleginduko dira graduondokoak ematen duen “patxada eta sakontasun akademikoa” lagun. Irailaren 22an amaituko da izena emateko epea

unaifdezbetono

Graduondokoa izen bereko jardunaldiei segida emateko sortu dela esan dezakegu? Areagotu den kezka bati erantzutera datorrela?
Bai, graduondokoak azken hiru urteotan antolatutako “Lurraldea eta Hizkuntza (LuHi)” hiru kongresu eta bi MOOC-ikastaroei segida espezializatuagoa emango die. Ikusi dugu euskal gizartean badela gaiarekiko kezka dezente, bereziki udalerri euskaldunenetan, eta, ondorioz, graduondokorako jauzi kualitatiboa ematen ausartu gara, edukietan gehiago sakontzeko aukera emango digulakoan. Graduondoko batean kongresu edo ikastaro labur batean baino patxada gehiago dagoelako, eta ikasleen parte-hartzea gertuagoa eta handiagoa izaten delako.


Zergatik da hain garrantzitsua kezka horri erantzutea? Zergatik da hain garrantzitsua graduondoko hau?

Duela hamar bat urte susmo bat hedatzen hasi zen euskal soziolinguistikaren munduan: azken hamarkadan euskararen ezagutza eta erabilera udalerri euskaldunenetan txikitzen ari zela ematen zuen. Eusko Jaurlaritzaren azken inkesta soziolinguistikoak, salbuespen batzuekin, beheranzko joera hori frogatu zuen 2012an. Eta, arrazoi nagusien artean, hain zuzen ere, graduondoko honen funtsetako bat azaldu zuen Eusko Jaurlaritzak berak: hiri handietatik herri euskaldun txikietara bizitzera joandako pertsonen hizkuntza-ezaugarriak. Alegia, urbanizazio-prozesu garaikidea eta horrek eragindako mugimendu demolinguistikoa hizkuntza-aldaketa eragiten ari dira. Eta hori nabarmena izan da bereziki 19982008 hamarkadan, non asko eta azkar eraiki dugun zenbait toki euskaldunetan. Problematika horri alor ezberdinetatik erantzun beharko zaio (hirigintza, lurralde-antolakuntza, zuzenbidea, hizkuntz politika), eta, graduondokoaren papera, zentzu horretan, patxada eta sakontasun akademikoa eskaintzea da. Gaiaren inguruko eztabaida kritiko baina eraikitzailea sustatzen saiatuko gara.

Eragin Linguistikoaren Ebaluazioak (ELE) egiteko adituak prestatzeko ere izango da graduondokoa. Zer da zehatz-mehatz ELEa?
ELE UEMAk eta Gipuzkoako Foru Aldundiak landutako tresna prebentibo bat da, plan eta proiektuen eragin linguistikoak aldez aurretik ebaluatzeko balio duena. Gaika antolatutako (mugikortasuna, ekonomia, azpiegiturak, sozio-kultura eta demolinguistika) galdetegi zorrotz bat da, planek eta proiektuek eragin ditzaketen aldaketa linguistikoak ahalik eta modurik objektiboenean aurreikusteko. Alegia, ELE ingurumenaren alorrean dagoeneko erabiltzen den teknika prebentiboaren baliokide linguistikoa da. Halaber, ELEk hizkuntza-kalteak ondorioen arabera mailakatzen ditu, hauek garrantzi gutxikoak, moderatuak edo larriak izan baitaitezke. Garrantzi gutxikoak edo moderatuak izanez gero, neurri zuzentzaile batzuk aplikatzea litzateke zentzudunena (eraikuntza-epeak luzatuz, tokia aldatuz, tamainak txikituz, biztanle berrien hizkuntza-harrera egokia prestatuz…), eta, larriak izanez gero, beharbada, plan edo proiektua bertan behera uztea.

2015eko Lurraldea eta hizkuntza jardunaldian aurkeztu zen ELE tresnaren lehen bertsioa. Dagoeneko eragin linguistikoa ebaluatzeko saio pilotuak egin dira. EAEko Udal Legeak jaso egiten du ebaluazio horren beharra. Zein pausu eman dira? Zein da memento honetan egoera?
Bai, Udal legearen 7.7 artikuluan inpaktu linguistikoa ebaluatzeko beharra azaldu da. Pausu garrantzitsua da. Orain gehiago sakontzea dagokigu. Hurrengo pausoetako bat izan daiteke, hain zuzen ere, ELE hori gehiago definituko duen erregelamendu bat arautzea, ingurumenaren alorrean egin den bezalaxe. Jarraitu beharreko beste pauso garrantzitsua, horrekin batera eman daitekeena, euskara-ikuspegia lurralde-politika guztietan txertatzea izango litzateke. Eta EAEn aukera ezin hobea dago une honetan, Lurraldea Antolatzeko Gidalerroak berritzeko fasean murgilduta gaudelako. Ea politikariak gai honen garrantziaz jabetzen diren.

Diziplinarteko gaia dugu graduondokoan landuko dena.
Erabatekoa. Horretaz jabetzeko graduondokorako egituratu ditugun atalak ikustea besterik ez dago: soziolinguistika, sozio-ekonomia, lurralde-antolakuntza eta hirigintza, zuzenbidea, hizkuntza-ekologia… Argi daukagu euskararen biziberritze prozesua alde anitzeko poliedro bat dela, eta, horrenbestez, diziplinartekotasuna lantzen saiatuko gara lurraldearen eta hizkuntzaren arteko harremanak landuko dituen graduondoko honetan.

Nori zuzendua dago graduondoko hau?
Euskararen bilakaeraz, eta, bereziki, hirigintzaren eragin linguistikoez kezka duen edonori piztuko dio interesa graduondokoak. Besteak beste, soziolinguistak, euskara-teknikariak, soziologoak, arkitektoak eta geografoak edukiko ditugu ikasleen artean, esan bezala, ikuspegi asko dituen problematika batez arituko garelako.

Nazioarteko hainbat azterketaren adibideak ere ekarriko dituzue graduondokora.
Batzuetan munduan bakarrak garela pentsatzeko joera daukagu, baina hemendik kanpo diglosian bizi diren hiztun-komunitate minorizatu mordo bat dago, eta, hortaz, saiatuko gara adibide interesgarrienak aztertzen. Galesekoa da horietako bat, dudarik gabe; Flandrian ere hizkuntzarekin harreman estua duten lurralde-erronkak aurki ditzakegu; Åland uharteetako kasua ere interesgarria suerta daiteke zenbait mito legal eraisteko. Asko dugu ikusteko eta ikasteko, azkenean geuretzako egokia izango den eredu bat osatzeko.

Zein da graduondokoaren azken helburua?
Laburbiltzeko, esango nuke euskararen biziberritze-prozesu konplexuak dituen korapiloetako bat askatzen lagundu nahi duela graduondokoak: lurraldearen eta hizkuntzaren arteko harremanean oinarritzen den korapiloa. Hezkuntzarekin, transmisioarekin eta beste hainbat gairekin batera, euskaldunon bizilekuarekin zerikusi duten osagaiak ere kontuan hartu beharko ditugulako euskara babesteko eta zabaltzeko.

Utzi erantzuna

Zure e-posta helbidea ez da argitaratuko. Beharrezko eremuak * markatuta daude