Mailuaren odola eta Alatriste

Garai bertsuan (XVI-XVII mendeetan) girotuta daude berriki argitaratu diren bi eleberri historiko: Aingeru Epaltzaren Mailuaren odola eta Arturo Pérez-Reverteren Alatriste serieko azken entrega (Corsarios de Levante).

Aitor dut alfer hutsa naizela nobelak irakurtzeko. Aiseago irensten ditut saiakera historiko potoloak eleberriak baino. Horregatik, Volgako batelarien bidetik, buruz behera jarri ditut
bi eleberri hauen azalak, ez baititut irakurri (oraindik?) nahiz haietaz mintzatuko naizen ondoren. Badakit bidegabea dela eta azterketa hobea merezi luketela. Zentzu horretan irakurleen ekarpenak ongi etorriak izango dira.

Kontua da Iban Zalduari leitu berri diodan pasarte batek (Volgako batelarietan hain justu), Pérez-Reverteren obra ekarri didala gogora (nahiz Zaldua ez dabilen presezki autore horretaz). Dio Zalduak “literaturaren historia handi bat izatea (On Kixote,
Urrezko Mendea eta zama horiek guztiak, Espainiaren kasuan) batzuetan
abantaila bezain oztopo izan daitekeela hurrengo belaunaldi
literarioentzat, historia horren zamak norberaren tradizioarekiko
hartu-eman autarkikoetara muga baitezake literatur jarduna, atzerrian
“oxigenatzeko” premia handirik sortu gabe”.

Pérez-Revertek joan den hilean Corsarios de Levante aurkeztu zuenean esandakotik behintzat autoreak “oxigenazio” behar handia duela ondoriozta liteke. Izan ere, Alatristeren “aitak” arras enpatizatzen du espainiar letren Urrezko Mendeko ustezko mentalitate gerlari, hiltzaile, lapur baina “noblearekin”:

“Alatriste era un mercenario, un asesino a sueldo, un personaje poco
recomendable, pero tenía su ética, sus reglas del juego. Ahora, sería
un proscrito, porque nadie entendería esas actitudes en un mundo como
este donde palabras como dignidad, reputación, decencia, vergüenza
torera y honradez se manipulan continuamente”.

Nobela bera Urrezko Mendea espainiar gazteei ezagutarazi nahian idatzi omen du. Eta irakurri diodanetik baiezta dezaket errebelazio historiko harrigarriak egiten dituela, izugarri zorrotzak, unibertsitateko adituek ere segurki sekula pentsatu gabeak: “Era una época dura, muy cruel, muy difícil, donde matar y morir era
muy fácil; no había concesiones, lo políticamente correcto no existía
ni tampoco había ONG”.

Kuriosoki, Pérez-Reverterentzat iragana egungo begiekin ikustea akats larria da (“un error grave mirar al pasado con los ojos del presente”), eta hala ere zera eransten du:

“Esa tragedia de ser español, esa amargura, está reflejada en los
libros de Alatriste. Cuando uno tiene memoria histórica de la de
verdad, comprende que ser español no es fácil”, ha dicho el escritor,
quien no ve demasiado parecido entre su personaje y el D’Artagnan de
Alejandro Dumas. “Alatriste es más complejo. Dumas no quería mostrar la
amargura de ser francés y yo sí he querido reflejar la amargura de ser
español”, ha manifestado.

Aurreko batean, Joxe Azurmendiren azken liburuaren haritik, Javier Varelaren analisi historikoak kritikatzen nituen, europar korronte filosofikoen bilakaera arinkeriaz tratatzeagatik. Hala ere, Varelak, bere La novela de España ikerketan (Taurus, Madril, 1999) badu pasarte on bat Américo Castroren gainean, osoki Pérez-Reverteri aplikatzeko modukoa:

en el caso de Américo Castro, más que historia hecha desde su circunstancia, lo que hay es una confusión inextricable entre pasado y presente; proyección hacia atrás de sus ideas y de su angustioso vivir. El método simpático-intuitivo le extravía tanto que no llega a diferenciar su biografía personal de la de unos héroes en quienes se reconoce; unos personajes sobre los que proyecta su propio estado de conciencia. Don Américo nos presenta hombres antiguos de insólita actualidad. ¿Qué noción de “angustia existencial” podían tener los hombres del siglo XVI?

Izatez, Varelak argitzen duen bezala, espainiar existentzia eta izatearekiko larritasun eta ezinegon bitala Américo Castrorengan ez ezik espainiar intelektual guztiengan ageri da XIX. mendetik egundaino. Eta Pérez-Reverte tradizio kastizo horren segida arrunt-arrunta baino ez da. Horregatik Espainiatik eta bere tradizio historiko-literario handitik zertxobait aldentzeak on egingo lioke.

Kezkagarria da, edonola ere, historia, oraindik ere, nortasun nazionalaren inguruko ideologia transmititzeko baliatu nahi izatea, eta horren modu dezimononikoan gainera. Gauza bera egiten ote dugu euskaldunok?

Lehen begiratuan Pérez Reverteren hitzen antzekoak eman dezakete Aingeru Epaltzak bere nobelari buruz Berrian
esandakoek:

«epikotasun zikina da: hemen [Mailuaren odola eleberrian] agertzen dira gerlak, gerla zikinak dira,
ez dute inolako distirarik; hemen agertzen diren errege-erreginak ez
dira azkarrak, ezgauzak dira; hemen agertzen diren herritarrak ez dira
beren herriari fideltasuna eskaintzen diotenak, baizik eta beren
herriari traizio egiten diotenak dira».

Epaltzak ere, nobelako garai eta pertsonaiekiko halako garraztasun bat islatzen du (elkarrizketan behintzat), eta posible da historiaren bidez euskal auzira gerturatzeko asmo bat izatea orobat. Baina, Pérez-Revertek ez bezala, ez dirudi Epaltzak nostalgiaz tratatzen dituenik pertsonaiak eta orduko bizimodua, are gutxiago euskal izate idealen bat bilatzen duenik. Zentzu horretan aipatzekoa da Pérez-Revertek Espainiako historia nazionalean topikoa den garai bat lantzen duen bitartean, Epaltzak euskal abertzaletasunak baztertu izan duen aldi bati oratu diola, Nafarroaren konkista ondorengo garaiari:

“harrigarria da zer bibliografia gutxi dugun esku artean euskaraz eta
gaztelaniaz. Iduri du gure historia Amaiurren bukatzen dela; ordu arte
badira liburuak, baina hortik aurrera gauza pila bat gertatzen da».

Epaltzaren eleberriari jada egin zaio kritikaren bat ez omen delako aski abertzalea eta ez duelako Nafarroaren ohorea aski nabarmentzen. Sintoma positiboa iruditzen zait, Epaltza Pérez-Reverteren eredutik urruntzen dela iradokitzen baitu. Agian euskal kulturak tradizio handirik ez izateak lagundu dio topikoen zamatik aldentzen.

Baina jada aski eta sobera luzatu naiz irakurri ere egin gabeko bi eleberri hauekin. Dastatu dituenak eman beza, mesedez, bere iritzia, segur nirea baino interesgarriagoa izango baita.

Iruzkinak (19)

  • K. Artetxe says:

    Arturo Perez Reverteri buruz hitzez hitz diozu: “Kezkagarria da, edonola ere, historia, oraindik ere, nortasun
    nazionalaren inguruko ideologia transmititzeko baliatu nahi izatea, eta
    horren modu dezimononikoan gainera” eta gehitzen duzu: “Gauza bera egiten ote dugu
    euskaldunok?” Uste dut galdera horri oraindik ez diozula erantzun, euskaldun guztiok ez baikara Epaltza. Edozein kasutan, ez dakit zergatik, baina nik, Alatriste moduko eleberri historikoak
    ezin irakur ditzaket (eta behin saiatu, saiatu nintzen oparitu zidatelako).
    Susmoa daukat historia karrera ikastearekin batera garatzen den ezintasun edo alergia bat
    dela. Nik uste dut komeniko litzatekeela halako azterketa
    epidemiologikoa egitea, historia karrera ikasi dutenen artean.

  • Pruden Gartzia says:

    Arrazoi osoa, Karmele. Neuk, behintzat, mutikotan eta gaztetxotan guztiz gustura irakurtzen nituen mota guztietako nobela historikoak… baina, egun, nekez hartzen dut bat, eta lehengo aldean askoz ere “exigenteago” bihurtu naiz. Unibertsitateak eragindako alergia? Urteak eta bere desengainuak, beste barik? Zaila egiten zait, zinez, heroietan sinestea, eta heroi bako nobela historikorik…

    Baina, edonola ere, Alatriste hori beste kupel bateko ardoa da. Ikusi ote du inork pelikula? Hara, zenbat aldiz ez ote naizen hunkitu “Murieron con las botas puestas” ikusten (Errol Flyn Custer jeneralarena egiten, Littel Big Horn-ekoa medio); baina Alatriste? Azken eskenan gudu batean baino korrida batean dagoela ematen du; torero-estetika hori insoportablea da, zinez. Custer-enean, behintzat, indioekin identifika zaitezke, baina “caballero español” bat tartean dela… norekin identifikatu behar duzu?

    Eta zertara dator filipika hau? Bada, esatera, galtzaile epikoen nobelak garaile epikoena bezain higuingarriak izan daitezkeela. Eta hau, zehatz-mehatz Epaltzari begira diot. Neuk ere ez dut bere nobela irakurri, baina, hara, Nafarroako historiari buruz BERRIAn esan zituenak ez dira inor animatzeko modukoak. Emango ote lidake inork haren liburuaren gaineko iritzirik?

  • Xabier Lamikiz says:

    Ez da hori gehiegitxo idaztea kritikatzen dituen eleberriak irakurri ez dituenarentzat? Beste batzuek idatzitako kritikak ote dira iturri hoberena kritika berri bat idazteko? Edo agian eleberrien egileek egindako adierazpenak? Edo eleberrian oinarritutako filmea? Uff, ez dakit nik Volgako batelarien eredua jarraitzea apur bat arriskutsua  ez ote den izango. Tamalez nik ezin dut iritzirik eman ez baitut ez bata ez bestea irakurri. Karmelek aipatu sindromearen biktima naiz ni ere: eleberri historikoek urtikaria sortzen didate. Tamalez ala zorionez? Eleberri historikoak irakurtzen dituzuenok erantzun mesedez.

  • Pruden Gartzia says:

    Niri dagokidanez, agian, argitu nahi nuke “higuingarri”-tzat jotzen ditudala bai “Murieron con las botas puesta”, bai “Alatriste (filmea)”. Eta ondorio gisa ateratzen dut pelikula historikoak (eta nobela historikoak ere) higuingarriak izan daitezkeela heroia edozein motatakoa delarik ere. Edo ez.Hortaz gain, azpimarratu nahi nuke “Murieron con las botas puestas” pelikula bikaina iruditzen zaidala, higuingarria bada ere Custer jeneralari eta indioei (adibidez) ematen zaien tratua (gezur historiko borobil eta higuingarrietan oinarrituta); “Alatriste”-ri, berriz, ez diot ezer onik aurkitzen, ezer ez. Paradoxa bat? Bai. Eta zer?Epaltzaren nobela ez dut irakurri, nekez, beraz, esan dezaket ezer horri buruz. Hori bai, irakurri nuen bere prentsa-adierazpenak ez zitzaizkidan batere animagarriak iruditu. Finean, Nafarroaren historiaz egiten duen interpretazioa gora-behera, liburua tesi baten mesedetan idatzia ote dagoen pentsatzeko arrazoiak zeuden hor. Hala ote da? Hori da jakin nahiko nukeena.Gomendio bat baita ere. “Espartaco”, Howard Fast-en nobela, eta horretan oinarritua Kubrick-ek egindako pelikula, bikainak iruditzen zaizkit alderdi guztietatik. Baita alderdi historikotik ere.

  • Xabier Lamikiz says:

    Eleberri historiko bat tesi baten mesedetan idatzia egoteak ez du esan nahi, halabeharrez, eleberri hori txarra denik. Tesiaren xedea baldin bada egungo munduko arazoen isla edo jatorria XVII. mendena aurkitzea, ba, eleberriari hori bera kritikatzen badiogu, argi dago literaturarekin zerikusi gutxi daukan zerbaitetaz arituko garela, politikaz seguruenera.Tesi baten mesedetan idatzi eleberri historiko onak egon badaude. Adibide argiena Robert Graves-en I, Claudius (1934). Ustez erdi tontoa zen Claudio enpereadoreari aurpegi erabat berria eman zion Graves-ek, nahikoa modu konbentzigarrian. Kontua da tesi horrek ez zuela inor molestatu (Antzin Aroko historialari batzuk agian, baina nori axola dio horrek), eta, klaro, kritikak eleberriaren kalitateaz aritu ziren, ez bere tesiaz. Niri eleberri bikaina iruditzen zait, eta BBCk liburuan oinarrituz egindako telesaila ere bai.Aitortzen dut “Alatriste” filmea ikusita dudala, eta Pérez Revertek Alatristeri buruz idatzi lehen bi eleberriak ere irakurrita ditudala (artean historia karrera ikasten ari nintzen). Filmea filme moduan txarra iruditu zitzaidan, hari narratibo argirik gabekoa. Hala ere, esan beharra daukat filmea Pérez Reverteren eleberrien aldean ona dela. (Zergatik irakurri nuen orduan Alatristeren bigarren alea? Historialari asko bezala, irakurle masokista naizelako.)

  • Jurgi K. G. says:

    Kaixo lagunok,Mila esker zuen oharrengatik. 1) Karmele: arrazoia duzu, Epaltzak ez ditu euskaldun guztiak ordezkatzen eta zentzu horretan gehiegi orokortu dut. Ba ote dago aski nobela historiko euskaraz nolabaiteko balantzeren bat egiteko? Zein obra edota autore nabarmen liteke genero honen baitan (euskaraz)?2) Tamalez Epaltzaren irakurleen oharrik gabe segitzen dugu. Aurreko mezuetan Pruden eta Xabier joan dira aipatuz eleberri historikoak aztertzeko hainbat ikuspegi: * Balio literarioaren ikuspegia* Zehaztasun historikoarena* Eduki ideologikoena* …Mailuaren odola irakurri duenik baldin badago (baten bat egongo da, espero dut, bestela uste
    baino okerrago dabil euskal literatura) ez dadila lotsatu eta eman
    dezala mesedez bere iritzia, zeinahi ikuspegitatik izanda ere.

  • Xabier Lamikiz says:

    Hasier Etxeberriak bere blogean dioenagatik (alua.mundua.com, urtarrilak 29ko artikulua), euskerazko literaturaren egoera nahikoa negargarria omen da. Hala dio Konatxek:”Gaur bertan esan dit bigarren editore batek, hori guztia beheraka
    doala, jada zaila dela 1.000 ale saltzea, egilea edozein izanik ere,
    fenomeno horrek berdintsu eragiten diola izen handiko idazle bati, zein
    hain ezaguna ez den beste bati.”Epaltzarena irakurri duenik aurkitzea ez da beraz lan erraza izango, tamalez.

  • Pruden Gartzia says:

    Ez dut irakurri Shakespeare-n “Julio Zesar”, baina bai horretan inspiratutako zenbait pelikula historiko ikusi. Eta, ziur aski, inork ez du ukatuko Shakespeare-k deus gutxi zekiela Erromako historiaz eta bere “ideologia” (monarkia absolutuaren goramen hanpatua) gaur egun ez zaigula batere gomendagarria egingo. Hala ere, badirudi horrek ez diola beren lanei inolako meriturik kentzen. Horretan ere guztiok ados.

    Eta Shakespearentzat balio duenak, beste edozein idazlerentzat ere balio lezake, Epaltzarentzat, kasu.

    Beraz, agian arrazoi du Xabierrek eta hobe da balio literarioez jardutea, beste barik. Baina agian hortxe dago koxka Historiako fakultatetik pasatu garenontzat: zaila egiten zaigula datu historikoen aurrean ezikusiarena egitea. Baina Shakespeareri ez badiogu zehaztasun historikorik eskatzen, zertan eskatu Epaltzari?

    Bai, arrazoi duzu Xabier. Baina niri zaila egiten zait zure planteamentuari segitzea liburu bat irakurtzen dudanean. Dena den, garbi dago Epaltzarena irakurri beharko dudala, honez gero (datorren astean hasiko naiz, agian).

     

  • Jaione Agirre García says:

    Oso berandu erantzuten ari naiz, baina amaraunean eskegita geratutako gauzei ere erreparo egin dakieke sei hilabete berandu bada ere!! kar-kar! Gainera, apur bat era ezserioan aritzea ere barkatuko didazue…
    Ez dut Alatristeren saga irakurri (ez dut gogo gehiegi, baina auskalo… urtebetetzeetan opari desegoki ugari jaso ohi da askotan, intentzio onenarekin bada ere! kar-kar!). Pelikula ikusi dut. Ez dut gustuko pertsonaia mertzenarioari emandako irudi patriotikoia. Baina ze guapo dagoen Viggo Mortensen! (pena da, bere ahoskera osoa arraroa dela filma osoan), horiek (Troya bezala) haragia ikustera joateko pelikulak dira nire ustez, ez gaitezen engaina! (barkatuko didazue gordinkeria, baina horrela da niretzat). Berdina esan dezaket Custerrez, Errol Flynn oso gustuko dut txikitatik, baina egia esan “The Died with their boots on” (1941) filma ez dut batere atsegin amerikanismoaren gorazarre horrekin (bai, Anthony Quinn sinpatiko dago Crazy Horse gisa, baina indioei buruzko filmeetan nahiago “Thunderheart” -1992- Val Kilmer eta Graham Greene-ekin edo “Sargeant Routledge” -1960- zeinetan zoritxarrez indioak ez diren ongiegi jarrita agertzen, baina beltzen aurkako arrazismoa tratatzen duen John Ford handiak, Jeffrey Hunter-en begi zoragarriak eta Woody Strode inpresionanteaz gozatzeaz gain, jakina; eta Errol Flynnez ari bagara, “Captain Blood” -1935- askoz nahiago jakina, eta piratak ere modan daude orain, ezta?!!!).
    Askoz maiteago ditut D’Artagnan eta bere lagunak (agian 9 urterekin irakurri nuen lehen elaberri potoloa izan zelako eta erromantiko hutsa nintzelako orduan?), baita Dumasen eleberriaz Gene Kellyrekin egindako bertsioa.
    Ze, ni ere historialaria naiz, baina zuei ez bezala izugarri gustatzen zaizkit nobela historikoaren eta abenturetako pelikulen jeneroak. Oso ondo bereiz dezaket historia irakurtzen ari naizenean, gozatzeko irakurtzen eta ikusten ditudan istorioetatik (ipuinak dira niretzat, fantasia gozagarria).
    Zoritxarrez, askok ez dute bereizten, eta pelikuletan ikusia eta elaberri horietan irakurria benetako historiografia bezala sinesten dute eta hori bereizten jakin(/erakutsi?) beharko litzateke. Nola erakutsi? Areago, idazle batzuek bere lanen historikotaduna aldarrikatzen dutenean (ez noa izenik ematera), alegia, balio historiografikoa, eta historialariok lan aspergarriak idazten jarraitzen badugu (egin dudan apurretan: “mea culpa”)? Horregatik ulertzen dut zuen kezka eta “haserrea”.
    Beno, ba, lehengora itzulita. Ikusi al duzue inoiz Alatristeren garaiaz egindako “La Kermesse héroïque” (1935)? Españolek Flandesen egindako inbasioari egindako pelikula da, baina umoretsua eta flandestarren ikuspegitik (Balbin-en “La clave” ikusi ohi genuenontzat ezaguna da seguru!, nik orduan ikusi bainuen bi aldi edo!!).
    Eta historiazale bazarete, nik, beste bat gomendatuko dizuet (Erdi Arokoa, nola ez!): “The War Lord” (1965), Charlton Heston da bertan protagonista (“gaur egun” polemikoa, penagarriro amerikar riflearen soziedade nazkagarrian sartuta egoteagatik, “portzierto” hainbat filma historiko atsegin edo “Matar a un ruiseñor” -“To Kill a Mockingbird” 1962- bezalakoak egin zituen bere lagun Gregory Peck-en haserrea ere ekarri ziona gure Ben Hur-i). Filma hori egitea debekatu egin zioten Charlton-i ile mozketak bere sex-symbol izaera hautsiko baitzuen (benetan itsusia baitzen), baina oso ondo girotuta egotean berak baietz egin nahi zuela eta egin egin zuen. Ez naiz ni gomendatzen duen historialari bakarra…
    Azkenik, farre egin nahi baduzue nire gogoko nobela egile bat: Lindsey Davis Britaniarra. “La Plata de Britania (The Silver Pigs)” elaberriarekin hastea gomendatzen dizuet. Erromatar garaiko detektibe alproja baten gorabeherak. Egileak dio, bera saiatzen dela giro onean egiten bere nobela, baina akatsak normalak direla. Itxuraz, irakurleek bidalitako ustezko akatsen zerrendek gogaituta, britaniarrak azkenenegoetan beti sartzen du astakeria bat nahita (adibidez, pertsonaiak tomateak jaten jartzen ditu K. o. 71. urteko Erroman!).
    Beno, ba, hori, disfruta dezagun, baina fikzioaz fikzioan eta historiaz historian eta ez alderantziz! (beno, kritikatzen disfrutatzen duenak historiaz fikzioan eta fikzioaz historian egin dezala, jakina, kar-kar!!).
    Mila esker pelmada luze hau irakurtzera heldu den edonori!, eta barkatu nire dibagazioak!!!

  • Lukuzeko jauna says:

    Harritatu nago arruntean. Nola ote da posible halako bi perlaren gainean eraikitako artikulua (eta zenbait erantzun) idaztea?
    “Garai bertsuan (XVI-XVII mendeetan) girotuta daude” eta  “ez baititut irakurri (oraindik?) nahiz haietaz mintzatuko naizen ondoren. Badakit bidegabea dela eta azterketa hobea merezi luketela”.
    Lehendabizikoa bigarrenaren morroi da. Aurrenekoa hankasartzea da(historiaz aunitz dakien Jurgi bezalako aditu batentzat agian bertze termino gogorrago bat erabiltzen ahal nuen). Eta bigaren baieztapena artikulu osoa baliogabetzen du. Izan ere apriorismoak ez baitira sekula onuragarriak ez historialariak ez ustezko batelariendako. Zeren batelariarena egin nahi baduzue literaturaz eta era literario edo sormenezko batez egin behar litzateke ezta? Ala bakarrik zilegi da orekaz eta objektibotasunez aritzea sabino Aranaren profila epaitzerakoan.
    Barka gezikada baina Prudeni urtikaria sortzen badiote nobela historikoek, niri azkura edo asnahia halao jarrerek sortzen didate.

  • Lukuze jaun akastuna says:

    Barka “Eta bigaren baieztapena” esaldiaren lekuan “bigarren baieztapenak” behar luke. 

  • Jurgi K. G. says:

    Kaixo Lukuzeko,Zure oharrengatik ez dirudi asko gustatu zaizkizunik Mailuaren odolaz hemen esandakoak. Epaltzaren liburua irakurri gabe lardaskan ibili nintzela? Bai. Hasieratik abisatu nuen hala izango zela. Beti serio demonio aritu behar al dut ba? Izatez atseginago nuke zuk ere irri apur bat egingo bazenu irakurri gabeko (demagun) Sabino Aranaren liburuaren kontura. Azken finean, Epaltza eta Pérez Reverteren aitzakian, kontu interesgarriak atera ziren erantzunetan. Ez bazaizu hala iruditzen gustatura entzungo nituzke zure arrazoiak. Momentuz, ordea, ad hominem kritikak bota dituzu, edukiaz gauza handirik esan gabe. Zuk ere ez al duzu Mailuaren odola irakurri?

  • Bai irakurrita nago Mailuaren odola. Eta izugarri gustura gainera. Reverterena ez dut irakurri ez eta zeurea ere. Reverterena oiloak piza egiten duelarik irakurriko dut. Zeurea lehenxeago.
     Serio aritu behar ote duzun galderari erantzunez, jakizu neu ere ikaragarri maite ditudala txantxak, ironiak eta, areago, arrunt politikoki zuzena ez den  sarkasmoa ere hagitz gogokoa dudala. Kontua da niretzat aurkikuntza izandu den blog honetan irakurri dudan lehen sarrera irakurrita (Aranarena) desorekatua iruditu zitzaidala Mailua/Reverteren trataera. Izan ere, Aranaren liburuari buruzko iruzkinetan objektibotasuna eta distantzia eta horrelako gauzak aipatzen baitziren alderdi positibo gisa. Epaltzaren liburuaz aritzerakoan, berriz, hori guztia falta zen. Liburuaz aritu eta liburua ez ezagutu. Hor sumatu nuen desoreka. Eta horixe salatu nahi nuen. Ez dakigunaz katedradun.
    Irakasleak arte-azterketan hauxe paratu dio batxilergoko ikasleari: “Inpresionismoa: ezaugarriak”. Eta ikasleak erantzun: “inpresionismoa eta gero post-inpresionismoa sortu zen… eta guos-guos post-inpresionismoaz goiti guos-guos.. post-inpresionismoaz beheiti”. Eta “kontu interesgarriak atera ziren erantzunetan” (sic). Bai, baina ez.
    Eta horixe da Jurgi. Sortarazi duzun edukina ez zait kritikagai gisa interesatzen, hasierako planteamendua baizik. “Ez dut Errealaren partida bakar bat ere ikusi baina DVn irakurri dudana irakurrita, ea! zer iruditzen zaizue Errealaren ibilbide penagarriaz mahai-inguru bat osatuko bagenu? berriz diot oso “kontu interesgarriak atera”ko dira.
     Tira bada, Durangon elkar ikusiko dugulakoan…
    ezpata kolpe amultsu bat, zure baroi gogokoenaren partez.
     

  • Jurgi K. G. says:

    Kaixo Lukuze,Pozten naiz liburua irakurri duzula jakiteaz: azkenan azaldu da halako norbait. Euskal literaturak badu itxaropenik. Nolanahi ere, besteon iritzien gainean formazko gabeziak seinalatzen segitzen duzu, zeure ekarpen propiorik egin gabe. Mailuaren odola gustatu zaizu, bai; baina beste ezer esan dezakezu liburuaren zehaztasun historikoaz, balio literarioaz edo erreferentzia ideologikoez?

  • Amonamantangorri says:

    Kaixo denoi:
    Bisitari berria nauzue. Blog hontan sartzea urrea aurkitzea bezala izan da. Nobela historikoen ankasartzeek ez didate belarriko minik ematen, ez badira oso agerikoak, guti goitibeheiti batxillerreko mailakoak-edo (oso-oso-oso agerikoak). Ezjakinok ez dugu sufrimendu hori ezagutzen. Ia kutsatzen didazuen.
    Gai honek interesa piztu dit. Mortensen… barka, Reverterena ez dut irakurri, baina Epalzarena bai. Epalza, egia esan, arriskurik nahi ez dutenentzako izen fidagarrien artean dago. Lagunari oparitzen ahal den horietakoa, baina Atxaga eta Elorriaga bezalakoak baino minoritarioagoa, ulertzen ez ditudan arrazoiak direla eta beti darabilen hizkera ekialdetar anti-giputz-inperialista horregatik. Hala ere, hori ez zait pekatu larria iruditzen, edozein literatur hizkuntza artifizioa baita finean.
    Nobela honekin ere ez dut uste Epalzak inor defraudatuko duenik: “Capa y espada” moduko pasarteak indarkeria gordinarekin tartekatuz (etenik gabeko gerran bizi zen jendarte bat ageri zaigu), pertsonaia historikoak (Joanes Leizarraga bere lan taldearekin Testamentu Berria euskaratzen buru-belarri, Axular haragikoi xamar bat eta hiruzpalau errege-erregina, to), eta nola ez, sexu pixka bat (soldaduen arteko tratu homosexual sustitutiboak barne, borondatez nahiz bortxaz lortuak). Best seller baten formula miragarria. 
    Pertsonaien psikologian ez dut azalkeriarik aurkitu, baina nire ustea besterik ez da. Pertsonaia nagusiak, aitatxi eta biloba, bi errege nafarren sasikumeak dira, eta horrek kulebroi punttu bat ematen dio istorioari. Kristoren saltsa. elkar edo hiper eroski hurbilenera ziztuan joan eta erosteko modukoa, baina nolabaiteko sakon izan nahi batekin.
    Nobelaren tesi ideologikoa, edo hobeki esanda, mezua (nik ez baitut uste honako honek tesi ideologiko deitzea merezi duenik): Armada guziak gupidagabe eta herri apala beti agintarien kapritxoetara makurtua, izan gaztelar, frantses nahiz nafar; katoliko nahiz higanot. Askori sinplista eta azalekoa irudituta ere, hori da Epalzak aukeratu duena, eta nire ustez nazio zanpatu baten erresistentzia epikoa kontatzea baino aukera hobea da. Izkok halakorik nahi badu, idatz dezala berak.
    Historikoki egiantzekoa iruditzen ote zaizuen ala ez, horixe da blog honetako bisitariek argitzea nahi nukeena, baina irakurri dudana irakurrita, gehienek gogo handirik ez duzuela nabari da. Norbaitek ba al du?
    Bestalde, autoreek esaten dutenaren arteko aldea ez zait harritzekoa iruditzen. Izan ere, Aingeru nazio minorizatu bateko idazle minoritario xamarra da, eta Perez-Reverte artikulu bakoitzeko astakeriak irabazten dituen harroputza (eta pentsaera kirastunekoa, eta españolista prepotentea, eta, eta…).. 
    Zorionak (barkatu, bejondeizula) Jurgi.  

  • Jurgi K. G. says:

    Kaixo Amonamantangorri,Eskertzekoa da benetan eskaini duzun iruzkina. Edukiaz oharrak egin, sakoneko mezua agertu eta ni bezalako irakurle alferrak animatzeko adina pizgarri eman dituzu. Epaltza / Perez-Reverte arteko diferentzia ere zentzuzko arrazoiekin deskribatzen duzu.Orain kanpoan egonik ez zait erraza Mailuaren odola eskuratzea, baina egia esan jakinmina piztu didazu. Ahal bezain laster irakurriko dut (eta, jakina, hemen agertuko ditut nire inpresioak).Eskerrik asko

  • Lukuze (Beñat Dardo in memoriam) says:

    Ontsa, Amonamantangorri, biziki ontsa. Hondarrean lortu dinagu: Jurgik liburua irakurriko din. Eta orduan bai, orduan izanen din zer solastu, aztertu, alderatu, kritikatu, salatu, aldarrikatu, goratu… Arras ongi.
    Lanak izan ditinagu baina hondarrean lortu dinagu. Antigoalean higanotak eta agramondarrak ezpataz garbitzen lan eztiagoa ninan, luma hartu eta jendea letrak ikasterat bortxatzen baino. Oi Dardo adixkidea! Letren gaitzak arruntean eritua! Orain Lukuze Baroi odoltsua bilakatua dun bildots letrazalea. Deabruaren giderra!
    Eta orain harakiria eginen dinat. Agur sekulako: Atx!
     

  • Amonamantangorri says:

    Lukuze jauna: XVI. mendeko pertsonaia nafarrok horrela hitz egitea, ba, hagitz ongi. “Sasiak ere begiak baditik” lanean ere ezin hobeki heldu zitzaion. Darabilen euskaragatik, Epalzak nobela historikoa besterik ez luke idatzi behar. Rock n’ Rolleko iruinxemeek,  Zaraitzu eta  Aezkoako aiton-amonen euskaran hitz egiten dute. Aingeru bera ere iruindarra da, ulertu dudanez euskaldunberri kalekumea, eta ez dut uste berak eguneroko hizketan “bisaia”, “ondikotz” eta “fierra” esaten duen.    

  • Kaixo lagunok,Ni ere berria nauzue blog honetan eta iruzkin bi egin nahi nituzke.Lehena liburuaz, mamiaz eta formaz: bikaina iruditu zait, oso gustagarria eta hasieratik bukaeraraino harrapatzen zaituen horietakoa. Nabari da Epaltzak historia ondo ikertu duela eta maisuki nahasten du errealitatea berak asmatutako hari eta pertsonaiekin. Bestalde, hainbestetan kritikagai entzun dudan bere hizkeraz bete-betean asmatu du oraingoan bederen, oso ongi girotzen baitu garai hura, euskara aberats, zorrotz, gordin bai eta liriko, iradokitzaile eta ederra erabiliaz.Bestalde, euskarazko bertsioaren azala hasieratik iruditu zitzaidan bitxia, eta liburua irakurrita, areago itsusi. Haurrentzako ipuin-nobela handinahi baten itxura ematen dio. Gaztelaniazko bertsioaren azalak ordea behar eta merezi duen “seriotasuna” eta dotorezia ematen dio. Hurrengo ediziorako (baldin bada…) halakoren bat pentsatu beharko luke editoreak bertsio orijinalarentzat eta datozen atalentzat… Bide batez, ba ote da datarik (gutxi gora-behera) hurrengo liburuen argitaratzerako?Beharbada ez dut kritika oso sakonik egin, ez naiz irakurle porrokatua eta ez literaturan, oro har, oso jantzia, baina, liburua asko gustatu zait eta esan dezaket El Señor De Los Anillos-ek baino bizkorrago lotu ninduela…(ez dut Alatristerik irakurri eta)Ondo segi!

Utzi erantzuna

Zure e-posta helbidea ez da argitaratuko. Beharrezko eremuak * markatuta daude