Gure
hirien plangintzan, “garapen”-keri zabalaren urratsak nonahi ikusi daitezke.
Azken urte hauetako urre inmobiliarioaren sukarrak eraginda, produktu honen
menpe (hormigoipean) geratu dira lurralde hausnarketa guztiak. Orain, ondorioak
zeintzuk diren ikusten hasi gara, eta baita, lehenengo kalteak jasaten hasiak,
ere (familien zorpetze tasa larria, lurraldearen okupazio indize neurrigabea ….)
Galdera, derrigorrez sortzen da… ba al dago honeri buelta ematerik, eta plana
bera edo haren gehiegikeriak berbideratzeko aukerarik? eta planak sortutako
eskubide urbanistikoak ezabatu edo murriztu ezkero, horren kalte-ordaina ez ote
da millioikada eurora helduko ?
Oraingo
artikulu honetan, indarrean dagoen plangintza bat nola atzera bota eta indargabetu
eta, erabaki horrek izan ditzaken kalteordaina, Legeak zenbatetan ezartzen
duen, argitzen saiatuko gara. Horretarako hiru atal landuko ditugu: Udalak
erabaki hori hartzeko duen legezko gaitasun osoa, legeak ezartzen duen
kalteordainaren benetazko neurria (ez eritzi interesatuen aldetik adierazten
diren zenbateko izugarriak) eta azkenik, erabakia berehala indarrean jartzeko
hirigintza prozedura.
1.- Udalak, indarrean dagoen plan bat
atzera botatzeko, legezko gaitasun eta eskumen osoa du.
Herri
Administrazioek dituzten ahalmenen artean, bitariko sailkapen klasiko bat dago:
arauzko eskumenak (legea betetzera lotuak) eta diskrezio ahalmenak (legeak
aukeraketa zabala onartzen duenean). Ba, hirigintza planeamendua, diskrezio
ahalmenen artean egongo litzateke. Auzitegi Gorenak, Udalei planeamendua
lantzerakoan “ius variandi”
deritzona aitortu die betidanik. Eskumen hau, planak bere ibilbidean, errealitate sozioekonomiko aldakorrarekin
bat egitea ahalbidetzeko erabili ohi izan da, gehienetan ere, badakigu,
lurzoruen eraikigarritasuna handitzekotan. Ba, usadio antzeko honek izan duen
oinarri berari helduz, beste zentzu bateko egokitze eta eguneratzeak ere
legitimatu daitezke. Gainera, arauzko ez diren ahalmenak, beti ere, legearen
mugak erespetatu behar dituzte, eta harek ezarritako artezpideak jarraitu.
Horrela, Udalek, hirigintza plangintza lantzerakoan, legeak ezarritako
erizpideak jarraitu behar dituzte.
Egun,
lurzoruaren erabilera planifikatzerakoan, onartu berria den Estatuko Lurzoru Legeak (maiatzaren 28.ko
8/2007 Legea), bere 10 artikuluan, Herri Administrazioei betebehar
interesgarriak ezarri dieadibidez, justifikazioa duten beharizanei bakarrik eman
behar zaiela erantzuna, espekulazioa saihezteko eta landalurra urbanizazio
prozesutik babesteko; eta mugikortasuna, energia eta uraren kontsumoaren neurriak
ingurumen iraunkortasun ikuspegitik zaindu behar direla.
Oinarrizko
legedi honeri, aurreko urtean erkidegoko legebiltzarrak onartu zuen Lurzoru eta
Hirigintza Legean agertzen diren tenore bereko neurriak gogoratu behar dira, 3.
eta 9. artikulu bitartean ezarritako “funtzio
publiko urbanistikoaren” nahitaezko oinarriak, hain zuzen ere: garapen
eusgarria (3. art), interes publikoaren nagusitasuna (4. art), hirigintza
plangintzaren eskumena (5 art), Herri Administrazioen arteko hitzarmena (6.
art), hirigintza antolamenduaren koherentzia (7 art), herritarren partaidetza
(8 art) eta jendaurreko informazioa (9 art).
Beraz,
legearen ikuspegitik, erabateko eskumena izango luke Udalbatza batek, indarrean
dagoen neurriz kanpoko plan bat (lurraren okupazio, etxe dentsitate,
…etabarreko neurriz kanpoko aurreikuspenak) atzera botatzeko. Lege berri bi
hauek, gainera, “garapenkeri urbanistikoaren” aro hori amaitutzat emateko
premiatzen daudela interpretatu daiteke.
Gainera,
Planeamendu bat indarrean jartzeak, beti sortzen du eraginen bat aurretik
zeuden eskubideen gainean. Zentzu honetan, Auzitegi Gorenak ere bere
jurisprudentzian, argi utzi du, Hirigintza Plangintzak batek, aurrekoak
ezarritakoa aldatu dezakela, eta aurrekoak eskubide batzuk sortu bazituen ere,
aldaketak ez duela inola ere desjabetze baten izaera juridikorik. Gehiago ere
esan du, alegia, Herri Administrazioek plangintzarako duten eskumenak ez duela bere muga, aurreko planak
sortutako eskubideak errespetatu beharrean.
Atal
hau amaitzeko, eta hurrengoarekin loturik, esan behar da, Auzitegiek argi utzi
dutela betidanik, kalterik eskatzekotan, beti ere, sortutako benetazko kaltea
bakarrik ordaindu behar dela, eta inolaz ere, eskatzaileak bere jabegora
erantsi ez duen negozio itxaropenik. Jurisprudentzia honen esanahi osoari
heltzeko, beste oinarrizko ardatz urbanistiko batekin lotu behar da, “eskubide urbanistikoen jabetze mailakatua”
alegia. Oinarri honen arabera, Plangintza Orokorrean lurzoru bat urbanizatzeko
gai bezela sailkatzeak ez du suposatzen, lurraren jabeak, eraikitzeko
aureikusita dagoena, plusbalia bezela, berehala, bere jabegora eramaten duenik.
Eskubideak modu mailakatu edo gradual batetan eskuratzen dira, plangintzak
ezarritako betebeharrak osatzen diren hein berean (garapenerako plangintza
osatu – Plan partziala edo berezia-, kudeaketa erakundea eratu, urbanizazio
obrak egin,…).
