Hobsbawn historialaria Bilbon izan da

Larunbatean izan zen Hobsbawm Bilbon. Aretoa ia beteta. Solas autobiografikoa eskaini zuen, bere bizi-ibilbide pertsonala eta tarte horretan iragandako historia harilkatuz. Interesgarria, nahiz, nire iritziz, ez izugarri apasionantea. Edonola ere ez da noiznahi topatzen 92 urteko gizon bat Hobsbawm bezain buru argiarekin. Hitzaldia erraztasunez eman zuen, eta ondoko galderei ere aise erantzun zien. Zalantzarik gabe hitzaldiak merezi izan zuen.

Esandakotik ideia solte batzuk:

Lenin, Petrogradeko tren geltokira heldu zen unean (1917), munduan ez zegoen gobernu komunista bakar bat ere. Hogeita hamar urte geroago (1947) munduko biztanleen heren bat herrialde komunistetan bizi zen.

– Izugarri sendoak ziruditen erregimen komunistek urte pare bat baino ez zuten behar izan desegiteko (1989-1991).

– Hobsbawmek bere bizian zehar ikusi izan dituen proiektu inperial orok porrot egin dute: nazien mila urteko Reich proiektuak, Britainiar Inperioak, Bush administrazioaren amets inperialak… Etorkizunean saio inperial berriak ager daitezkeen arren, jalgi bezala eroriko dira.

– Lehen eta Bigarren Mundu Gerla arteko urte latzak igaro zituztenek eraiki zuten 1950-60etako ongizate estatua, iraganeko gerra, desastre eta krisiak itzul ez zitezen. Hurrengo belaunaldiek, urte katastrofiko haien bizipenik ez zutenez, aise utzi diete Thatcher bezalako neoliberalei ongizate estatua ahultzen.

– 1960ko hamarkada, gazte protestekin, rock&roll mugimenduarekin, eta kutsu libertarioko erreibindikazioekin, Hobsbawmentzat dibertigarria izan zen. Baina unean ere ez zitzaion iruditu hor, 1968 buelta hartan, egiazko iraultzarik zetorrenik. Aitzitik denborak erakutsi du (Hobsbawmen ustez) anarkismoa ezkertiar adina bihur litekeela eskuindar (norbanakoan zentraturiko kontsumismo hedonistarekin).

– Ezagun da Hobsbawm nazionalismoen kritiko gogorra izan dela (hitzaldian ez zuen utzi aipatu gabe umetan Vienan bizitzeak “nazionalismo probintzianoetatik” inmunizatzen lagundu ziola, “juduen nazionalismo probintzianoa barne”). Hala ere, hitzaldi hasieran, hizkuntzen aniztasuna oharkabea ez zaiola agertu zuen: gaztelaniaz hasi zen, desenkusatuz hitzaldia ingelesez emateagatik hizkuntza honetan erraztasun handiagoa zuelako. Eta gehitu zuen euskaraz ere ezin aritu zitekeela, hizkuntza honetan ez baitzekien mintzatzen.

Ez zen lausengurik egon, baina esango nuke kortesiagatik baino ez bazen ere, Hobsbawmek hizkuntzekiko sentiberatasun minimo bat agertu zuela. Bereziki azpimarratzeko keinua, kontuan hartuta hitzaldi ziklo hartako hurrengo gonbidatuak, Bernardo Atxagak, gaztelania hutsez hitz egin zuela bere solasa. Banekien Hobsbawmek ez zuela “euskal hiria” eraikiko. Baina beste batzuengandik gehiago espero zitekeen.

Iruzkinak (10)

  • Karmele Artetxe says:

    Jurgi, ados nago, Hobswan-en hitzaldia interesgarria izan zen, baina Bernardo Atxagarekin gertatutakoa ezin dut aipatu gabe utzi. Are gehiago jakinda afera horrek UEUko Historia Sailarekin zeharreko harremana duela.UEUren Historia Sailak 2007ko Udako Ikastarotan antolatutako ikastaroan (Euskal hiria historian zehar) Atxagak  Euskal Hiria ez dago inon izenburuko hitzaldia eman zuen. Bertan aipatu zigun  aspertuta zegoela Bilboko Bidebarrietako zuloan hitzaldiak emateaz, eta Guggenheim-en euskaraz aritzeko gogoa zuela. Hona hemen bertan hitzez hitz esan zuena:            “… esate baterako World Series delako horrek sekulako galera ekonomikoak ekarri zituen, baina ez dio ardura [Bilboko Udaletxeari], justu horrek ez dio ardura. Eta gero ukatuko du erakunde horrek berak, euskarari ukatuko dio, nik ondo dakit, Guggenheim-en areto bat euskaraz [hitzaldi bat emateko]. Ukatuko dio de facto, kobratuko diolako ez dakit zenbat diru. Nik Bilbon esate baterako, nola oso konzientziatuta nagoen (espazio, gune marginalizazio etabar), ez dut ematen jada hitzaldirik, leku gorrotagarri horretan, Bidebarrietako aretoan. Euskaraz? Bidebarrietarako aretora. Lounge World Series ospatzeko, non galduko ditugun 600 miloi? Guggenheim-eko aretoan. Guretzako aldiz ez.            Lehia benetakoa da, ez da huskeria bat, ez da jarri beharrik dramatiko. Baina hor benetako lehia dago. Ez dago dramatiko jarri beharrik, ze hurrengo belaunaldiari berdin izango zaio, ez du ezagutuko. Baina guretzako hain da bistakoa gertatzen ari den lehia hori, eta lehia hori ez dihoala gu, alegia, euskal kulturan gabiltzanon bidetik, hori da bistakoa.”Eta hara! Larunbateko hitzaldia Bernardo Atxagak Guggenheim-en erdaraz eman zuen. Sarrerak aterata nituen, propio Atxaga Guggenheim-en euskaraz entzuteko, baina erdaraz berba egiten hasi zenean, joan egin nintzen. Izan ere Atxagak hitzaldia eman zuen Bilboko Udalak Alhondiga proiektu berrirako antolatuko ziklo baten baitan. Beraz, oraingoan Guggenheim-eko aretoa Bilboko Udalak ordaintzen zuen. Hala ere, antolatzaileen hitzetan, Atxagak berak aukeratu zuen hitzaldia gaztelaniaz ematea.

  • Jurgi: eskerrik asko Hobsbawmen hitzaldiaren laburpenagatik. Ikusten dut ez zuela gauza interesgarriegirik esan (halako hitzaldietan ohikoa den bezala). Esan zuen (edo norbaitek galdetu zion) zerbait egungo historialarien lanaren inguruan? Badirudi berak hain ederki landu zuen epe luzeko (long run edo long term) historiaz ez garela gehiegi kezkatzen egungo historilari gazteok (gazte, gazte ez, baina ulertzen da, ez dakit, berrogeitik beherakoak edo).Karmele: Atxagaren istorio hori irakurri ondoren speechless geratu naiz, benetan. Hitzaldia bukatu arte geratu behar zinen eta gero, galderen garaian (galderentzako tarterik izan zen?), aurpegiara bota behar zenion Udako ikastaroan esan zituenak. Zer ez nuke nik emango haren aurpegia ikustearren, jajaja.

  • Xabier, arrazoi duzu, gure artean behintzat gutxik lantzen du epe luzeko historia. Hobsbawmek ez zuen halako auziez, edo oro har historialariez eta historiografiaz ezer aipatu. Jakin dudanez hitzaldiaren antolatzaileek, saioa prestatzen ari zirela, aipatu zioten Hobsbawmi aukera gisa bertoko historialari batzuekin mahai-inguru bat egitea. Baina antza formato hori ez zitzaion interesatu eta azkenean hitzaldi zuzena egin zen.Karmele, mila esker Atxagaren 2007 urteko hitzaldiaren transkripzioa hona ekartzeagatik. Egia esan irudipena nuen Guggenheimean euskaraz ezin arituagatik kexatu zela, baina orain dokumentalki baieztatu duzu.Lehengo larunbatean entzule batek galdetu zion Atxagari hitzaldia zergatik ez zuen euskaraz egin. Erantzun zion bere ohitura zela Bilbon lau hitzaldi ematea, 3 euskaraz eta bat erdaraz. Marka da gero erdarazko bakar hori emateko hiriko aretorik ponposoena hautatzea.

  • karmele says:

    Parte batez arrazoia duzu Xabier, hitzaldi osoa entzun, eta amaieran Atxagari galde niezaiokeen bere hautuaren gaineko arrazoiak, baina nahiago izan nuen protesta egin (susmatzen nuen norbaitek galdetuko ziola horren gainean). Hala, anfiteatroaren lehen lerroan jezarrita nengoela, alde egin nuen, pasilo osoa zeharkatuz irteera arte (eta aitortzen dut ibilbidea luze egin zitzaidala). Atzo Jurgik konfirmatu zuen nire susmoa. Antza denez, Atxagari norbaitek galdetu zion erdaraz aritzearen gaineko arrazoiak. Egia esan, Atxagaren argumentuak asetuko ninduke, UEUn eman zuen hitzaldia entzun izan ez banu, edo gaztelaniaren erabilera Euskal Herrian arriskuan balego.

  • Hobsbawmen  gaztetako lanak gai nagusi bat dute: Iraultza. Hor dago, adibidez, ni ikasle nintzela suharki gomendatzen ziguten “Primitive Rebels” (1956). Azpititulu luzea gora-behera (“Banditry, Mafia, Millenarians, Anarchists, Sicilian Fasci, The City Mob, Labour Sects, Ritual, Sermonts&Oaths”) sakoneko gaia beti bat da: nola irauli gizartea. Edo, beste hitzez, industrializazio aurreko iraultzaile “primitiboak”.
    Ondoren datorrena nahikoa topikoa da: gaztetako historialari iraultzaile hura liberal bienpensantea bihurtzen da, non ez den kontserbadore konplaziente bilakatzen… Hola ote ere Hobsbawmekin? “Splendor in the Grass” (1961) bezalako pelikulak dira pentsamolde horren azalpen bikainak, haren zuzendari Elia Kazan muturreko kasu bat. Ba ote dute zerikusirik Kazanek eta Hobsbawmek? Baina gure inguruan ere ez ote ditugu horrelako bat baino gehiago ezagutzen?
    Gauzak beste modu batera ikusterik ere badago. Adibidez, ekaitzaren ondoren dator barea. Edo, Iraultzaren txinpartaren ondoren, erreformen ziklo eta borroka luze eta gogaikarria (Emile Zola, “Germinal”, 1885). Gauzak poliki-poliki baino ez omen dira aldatzen. Erreformismoa da bidea, gaztetako gehigikeriak gaztetan baino ez haizu. Sozialdemokrazioa, liberalismoa, Obama, berdin da: zentzuzko erreformak eta kitto. Iraultzarik ez.Nik oraindik ere maiteago ditut Hobsbawmen liburu zaharrak, berriagoak baino (“Nations and Nationalism since 1780: Programme, Myth, Reality”, 1992), baina haren ekarpena ukatzea lelokeria litzateke, eta haren eboluzio ideologikoa topiko progre batera sinplifikatzea, errazkeria.

  • Gogoeta interesgarriak, Iñaki. Nolanahi ere ez dut uste Hobsbawm ideologikoki asko aldatu denik komunista suharra zen garaietatik. Izatez 1994an egindako elkarrizketa batean galdetu zioten ea bere ustez sobietar iraultzak emaitza zoragarria ekarri izan balu horrek justifikatuko ote zuen 10 edo 20 milioi pertsonaren heriotza. Baietz erantzun zuen.

  • Ukaldi inpaktantea zurea, Jurgi, baina hutsala nire ustez. Hobsbawmek dozenaka liburu eta artikulu idatzi ditu, ehundaka hitzaldi eta elkarrizketa… eta orain epaitu behar dugu ez-dakigu-non eta ez-dakigu-zein zirkunstantziatan esan omen zuen “Yes” huts-huts bategatik? Non eta Timesen (hots, komunistekiko etsaigo nabarmen-nabarmena duen medio batean) zeharka jasota agertu delako?
    Argi eta garbi esanda: Timesekiko aipu horrek manipulazio usain ikaragarria du, ez baitigu testuinguruaren berri ematen eta, jakina, testuinguru gabe hitzek ez dute esanahirik.
    Beraz, agian arrazoi duzu eta Hobsbawm ez da ideologikoki aldatu, beti ildo bereari eutsi dio, baina hori baino argudio sendoagoak beharko duzu halakorik esateko.

  • Kaixo Iñaki: Ez da nire asmoa Hobsbawm epaitzea, ezta inondik ere. Gehiago zen erakustea Hobsbawm ez dela ideologikoki aldatu denetakoa, eta horretarako adibide aski adierazgarri bat jarri nahi izan dut. Muturreko adibidea, zalantzarik gabe, baina argia nik uste. Times-ekoak karka eskuindar eta antikomunista amorratuak direla ez da dudarik, baina ez dira hain inozoak izango Hobsbawm kritikatzean aipu faltsu bat jartzeko haren ahotan. Izatez ez da egia zuk diozun bezala “ez-dakigu-non eta ez-dakigu-zein-zirkunstantziatan esan omen zuen” erantzun bat denik: iturriak berak argi esaten du BBCko Michale Ignatieff-ek Hobsbawm-i 1994an egindako elkarrizketa bati dagokiola aipua. Manipulazio bat izatekotan ez zuten iturria hain modu konprobagarrian seinalatuko.Nolanahi ere Hobsbawm-en ideologiaz zalantzarik baduzu, nik hemen esan dezakedana baino jakingarriagoa gertatuko zaizu egileak bere autobiografian dioena (gaztelaniaz eta frantsesez ere badago).

  • Jurgi: ez da nire asmoa kontu honi bueltak eta bueltak emata, baina esango zenidake bere autobiografiaren zein ataletan “justifikatzen duen 10 edo 20 milioi pertsonen heriotza”?

  • Nire aurreko mezua irakurri ondoren ez naiz pozik galditu galderarekin: erretorikoa da bere intentzioan, agian garbi ikusten ez bada ere. Sakonean esan nahi dudana da Times-en aipuaren atzean komunismoa, oro har, eta Hobsbawm, pertsonalki, deskalifikatzeko asmo argi bat dagoela, baina niri deskalifikazio mota horiek errazkeriak iruditzen zaizkidala : liberalismoak edo katolizismoak ere “gerra justuen” existentzia predikatu izan du, eta horietan milioika lagun hil izan da… Gai latza da lerro pare batean tratatzeko.

Utzi erantzuna Jurgi(r)i Cancel Reply

Zure e-posta helbidea ez da argitaratuko. Beharrezko eremuak * markatuta daude