Datorren urriaren 26an, Warren Mosler, Europako Banku Zentralez (EBZ) hitzaldi bat emango du Italian.
Hona hemen berak aipatuko ditu puntu nagusiak[1]:
1) Lehendabizi gaizki ulertutako afera: zer dela eta euroguneko gobernuen zorrak hain handiak diren.
Mosler-en erantzuna: gobernu zorrak berdintzen ditu, modu absolutu batez, ‘ez-gobernuko’ finantza aktiboko metaketak. Edozein ‘itxitako sektoretarako’ euroa ‘barne monetaren’ ohiko kasua da. Eragile batek finantza aktibo netoak edukitzeko bide bakarra ondokoa da: beste eragile bat mailegu-hartzaile netoa izatea. Edozein aktibotarako badago pasibo bat. Pertsona baten aktibo bat beste pertsona baten pasiboa da, netoa beti zero (0) izanik.
Sistema horrek ezin du eduki aurrezteko desio netorik, ez badago finantza aktibo netoen hornitze bat sektore horretan sartzeko. Euroaren kasuan, horrek esan nahi du ez-gobernuko sektoreak gobernuko defizit gastuak behar dituela, bere aurrezki netoen desioak betetzearren, baldin eta desio horiek badaude.
Gainera, ohartu behar da ezen gobernu gastu guztiak erabiltzen direla zergak ordaintzeko edo ekonomian aurrezki neto gisa gelditzen direla. Eta langabezia ekonomiak bere zergak ordaintzeko eta bere aurrezki desio netoak betetzeko ez daukan errenta nahikoaren ebidentzia da.
Euroguneko gobernu zerga handia izatea lotuta dago aurrezki desioekin, zeintzuk finantza aktibo netoen beharra sortzen duten. Europan zehar ikusten duguna errenta ez gastatzeko pizgarri boteretsuak dira, eta horren ordez, finantza aktiboen metapena. Historikoki, horiek ‘demand leakage[2]’ deituak izan dira eta ez-gastatutako errentak dira[3]. Ez badin badago sektore pribatuko pareko zor hedatzerik (beste eragile batzuek beren errenta baino gehiago gastatuz), aurrezki desio horiek ezin dira bete, gobernuek beren errenta baino gehiago gastatzen ez badute.
Euroa martxan jarri baino lehen, euroguneko kideek, egun zor handiak daukatenek, beren monetak zeuzkaten. Moneta jaulkitzaile gisa, haiek konturatu ala ez, ez zeukaten solbentzia arazorik, beren interes tasa jartzen zuten, eta aurrezki desioak betetzen ahalegintzen ziren gobernu defizit gastuekin, zeintzuek hazkundea eta langabezia nahiko baxua sustengatzen permititzen baituten.
Euroarekin dena aldatu zen. Defizit ‘nazionalak’ ezin ziren finantzatu, banku zentralekiko dibortzioa zela kausa. Euroguneko estatu kideen egoera, finantza arloan, AEBetako estatu desberdinen egoera bertsua da. Ez dute ‘dirua inprimatzen’ eta diru-sarrerek murrizten dute beraien eginkizuna. Ezberdintasuna honako hau da: eurokideak eurogunean sartu ziren zor maila handiekin beren moneten jaulkitzaileak ziren bitartean, ez zeuden diru-sorrerek mugatuak, eta enplegu osoaren eta prezio egonkortasunaren xede publikorako ‘demand leakage’-ak berdintzeko jardunez.
Gaur egun, EBZ euroaren banku zentrala da. EBZ-k euroak gastatzen eta maileguz ematen ditu soilik kontuak kreditatuz. Euro horiek ez datoz inondik. Teklatuaren bidez sortzen dira. ‘Datu sarrerak’ dira[4]. Izan ere, edozein banku zentralek, operatiboki, bere monetan edozein ordainketa kopuru egin dezake[5]. Banku zentralak ez dira, beren monetan, diru-sarrerek murriztuta. Eta ekonomia moteltzen denean, ziklikoki kontra jarduteko gai dira.
Gaur, eurokideak, AEBetako estatuak bezalaxe direnak, ez dira gauza gehitutako aurrezki desioei ziklikoki aurka erantzuteko, ekonomiak moteltzen direnean eta sektore pribatuko kreditu hedapena ahultzen denean. Soilik EBZ-k ‘txekea idatz dezake’ instituzioen egiturak eskaturiko finantza aktibo netoen hornikuntzarako; hornikuntza hori langabeziaren tasak eta, oro har, outputaren hutsuneak erakusten dute.
Are gehiago, sektore pribatuko kredituaren egoera eta esportazio netoko gaitasuna kontuan edukirik, gaur euroguneak gobernu defiziten are maila handiagoak behar ditu beste egoeretan baino, hazkundea eta enplegua sustengatzeko. Esan bezala, soilik EBZ-k idatz dezake txeke hori.
2) Gobernu zor handiagoko beharra eta EBZ azken finean txekea idazteko gai den bakarra dela kontuan edukirik, outputaren hutsunea bete ditzakeen politika aukerak eta beraien arriskuak aipatzen ditu Mosker-ek:
Gobernu nazionaleko zorraren eta Maastricht-eko mugak BPGren %7ra hedatzearen, bion EBZ-ren berme soilak piztuko lituzke berehalako salmenten, outputaren, enpleguaren eta oparotasun orokorraren uholdea. Hala ere, segur aski inflazioa ere piztu dezake[6].
Beraz, erronka ondokoa da: hedapen fiskalaren maila zuzena permititzea herrikide independenteekiko ‘demand leakage’-ak egokitzeko, AEBetako bezalako moneta batasuneko kontrol zentralik gabe.
Zerga kredituko bonoak beste aukera bat dira. Bono horiek gaur egungo zor subiranoaren ezaugarri berberak dituzte, baina adierazten dute ez-ordainketako kasuan (ez dago inongo ordaintze ezaren baldintzarik) bono erabat transferigarriak erabil daitezkeela beraiek jaulki dituen gobernuari zergak ordaintzeko[7].
Proposamen gehigarri bat hauxe da: urtero euroguneko estatu-kideei, per capita-ko oinarrian, EBZ-k BPG-ren %10-ko diru banaketak egitea. Horrek zeroranzko defiziten murrizketa sistematikoa hasiko luke, zenbait urtetako epean zehar. Halaber, eskari agregatuaren demasia kontrolpean eusteko, gastu muga zehatzak eduki beharko lituzke. Horretarako, EBZ-k bortxatzaileen ordainketa geroko utz dezake, zeina errazagoa den isunak jartzea eta biltzea baino, gaur egiten dena.
Gaur egungo egoera oso serio eta konplexua da. Arazo ekonomikoa ondokoa da: berez defizitak nahiko txikiak dira, ulermen politikoaren arabera handiegiak diren bitartean. Beste aldetik, baldintzekin EBZ-ren finantzatzeak esan nahi ditu tasa baxuak eta langabezia handia.
Oharra inflazioari buruz[8]: Dolar, yen eta libera bezala, euroa monopolio publikoa da. Eta edozein monopolio prezioa jartzailea da ez prezio hartzailea.
Gehiago, monopolista batek bi prezio jartzen ditu. Lehena, Marshall-ek deitu zuen ‘tasa propioa’, nola monopolistaren gauza bere bururako trukatzen den. Moneta baterako, hori da Banku Zentralak jarritako interes tasa. Bigarrena, nola gauza hori beste ondasun eta zerbitzuetarako trukatzen den. Moneta baterako, hori prezio maila deitzen dugu.
Mosler-en iritziz, prezio maila halabeharrez gobernu jaulkitzaileak, berak gastatzen duenean, ordaintzen dituen prezioen funtzioa da, eta/edo kolateralki eskatua berak maileguz ematen duenean.
PS: Hitzaldia eman eta gero, itzuliko gara oso garrantzitsua den gai honetara. Bien bitartean, bi ohar:
a) Those who know do know!
b) Mosler has said to me, at least three times, that he is ready to come to our Basque Country.
Any proposal for the coming of Warren Mosler to the Basque Country?
[1] Ikus http://moslereconomics.com/2012/09/27/draft-for-oct-26-rome-presentation/ eta http://www.moslereconomics.com/wp-content/pdf/rome-draft.pdf.
[2] ‘Demand leakages’ ez gastatutako errentak dira: http://www.huffingtonpost.com/warren-mosler/demand-leakages-the-800lb_b_1646916.html.
[3] ‘Demand leakages’( …) include tax advantaged as well as mandatory requirements for income to go into retirement funds, corporate reserves, and, increasingly, actual cash in circulation.
[4] As Chairman Bernanke responded when asked where the hundreds of billions of dollars lent to the banks came from: ‘…we simply use the computer to mark up the size of the account they have with the Fed.’
[5] Kasurako, “When the ECB makes a 500 million euro purchase of securities no one asks where the euro came from, whether it was taxpayer money, or whether the ECB somehow borrowed it from China.”
[6] Mosler-en hitzez: “… without an adequate enforcement provision, it would also surely trigger an inflationary race to the bottom, as the nation that ran the largest deficit would benefit the most in real terms.”
[7] Mosler-en hitzez: Bono hauek … “have the benefit of insuring taxpayers of other members won’t be asked to pay another’s obligations and therefore the moral hazard issue is also dramatically reduced.”
[8] Halaber, inflazioaz ikus http://moslereconomics.com/2011/11/14/it-must-be-impossible-for-the-fed-to-create-inflation/.
