EROS(ki) neologismoa da, hitz-jokoa. Ez dauka, beraz, inolako zerikusirik entrepresa ezagunarekin, ez behintzat zuzenean. Zer da Eros(ki)? Eros erroa euskararen erosi da, grekeraz erotismoa edo erakarpena den bezala; eta kakots arteko ki hori, kiasmoa, nolabaiteko simetria bi esaldiren artean. Hona hemen kia: merkatuaren erotizazioa eta erotismoaren merkantilizazioa. Zer esan nahi du eros(ki)k, beraz? Erakartzen duten objektuak, erotizaturiko objektuak, eros daitezkeen objektuak, etab… erotismoaren eta merkatuaren arteko harreman estua, azken batean.
Harremana ez da berria, merkatua agertu zenetik erotismoari loturik egon baita, neurri batean edo bestean; eta alderantziz, erotismoa edo sexua aspalditik baitago merkatuari loturik, ustezko historiako lanbiderik zaharrenak erakutsi bezala. Egun harremana estutu egin da, are gehiago. Inoiz baino gehiago, merkatua sexualitateaz baliatu ohi baita, erotismoa edo sexualitatea bera ere merkatuaren hatzaparretan ikus daitekeen bezala.
Merkatuaren erotizazioari dagokionez, gauza bi adierazi nahi dira. Alde batetik, irudi-produktuek erakarpena eragiten dutela gugan; are gehiago, egun, hiperkontsumismo honetan, imperatibo ia guztiak zalantzapean geratu direnean, lege bakar bati jarraitu behar diogu: Gozatu ezazu! Ez arduratu ezertaz eta gozatu! Kontsumitzeko dirua dagoen bitartean ez omen dugu zertaz arduratu, agintariak arduratzen baitira. Kontsumitzaileen garai honetan, ostera, Egia bestelakoa da, zoriontasun hori eskuraezina baita, kontsumismoak baretu bainoago etengabeko exitazioan mantentzen gaituelako, Tantalo bezain frustraturik. Gure desira guztiak ase ditzakegula behin eta berriro esaten zaigun arren, ez da halan gertatzen, kontrakoa baizik; beste alde batetik, aurrekoari oso loturik, sexualitateak erreklamoa izaten jarraitzen duela ere esan nahi du. Ez bakarrik erotismoa edo sexualitatea (indar erotikoak) kontsumismoan eraginkorrenak direlako, bide batez, mezu jakinen bat modu subliminalean igortzerik ere badutelako. Bestela esanda, irudiek beti igortzen dute mezuren bat, agerikoa ez bada ere. Gauzak horrela, irudien bidez, marketin edo publizitateak jarraitu beharreko ildoak ere transmititzen dituzte; are gehiago, estereotipo jakin batzuetan oinarrituriko ikuspegi konkretu bat inposatzen da, oraindik ere.
Erotismoaren merkantilizazioari dagokionez, beste bi zentzu ezberdin bereizi nahi dira: lehenik eta behin, sexualitatearen kontsumoa, sexualitatea bera ere zentro komertzialetan topa baitaiteke. Alde batetik, Mundua parke turistiko sexuala bihurtu da, zeinetan edozeinek ase ditzakeen bere desira sexualak ordaintzerik baldin badu (eta, bide batez, kontzientzia garbitu, diru horrekin sexu-langileak bizitza hobetu omen baitezake); bestalde, globalizazio kulturala ere bizi dugun neurrian, bazter guztietako erritu, ohitura eta bizimoduak ere hedatu dira, gurera mundu osoko harreman sexualak heldu direlarik (tantrismoa, taoismo sexuala, Kamasutra, etab.); azkenik, taper-sex festa ere badugu (pizzak eta bestelakoak etxera eramaten baldin baituzte, zergatik ez gailu eta ukenduak?). Bigarrenik, sexualitatea kontsumo-gai bihurtu dela ere esan nahi du; hots, sexualitateak esentzialismo ororekin apurtzea lortzen hasia dela. Sexualitatearen Egia irauli dugu eta, jada, ez dago berau bizitzeko modu bakarra. Orain arteko Egia guztiak susmopean geratu dira, ez dago sexualtasun normalik edo zuzenik. Internet dugu iraultza horren adibide argia: irudiak elkartrukatu, zibersexua, taldeak osatu eta geratzeko aukerak, etxetik mugitu barik harremanak fantasiaz hornitzea, ezkutuan nahi beste desira asetzeko aukera, etab.
Laburbilduz, Gazte soberanoen garaia bizi dugu, seme-alabak gurasoei gailendu baitzaie, Hedone bere gurasoak ziren Psique eta Erosi gailendu zitzaien bezala. Hedonismoa da nagusi gazteen artean (eta ez horren gazte), plazeraren bilaketa amaigabea, esperimentazioa eta kontsumismoa. Gogoratu inperatiboa: goza ezazu! Ez arduratu ezergatik! (hau baita mundu guztien artetik hoberena).
Munduak diruaren inguruan biratzen du, oligarkia ekonomiko-politiko batek kontrolatzen gaitu baina, orain, bizi dugun krisi ekonomikoarekin nola liluratu edo erakarriko gaituzte? Nola asetuko dituzte gure desirak? Ezin badugu kontsumismo bortitz eta hedonismoarekin jarraitu, nola ase? Nola konformatu?
Krisi honek utzi du agerian sistema honen iruzurra, kapitalismoaren eta demokraziaren limiteak. Inoiz baino agerikoagoa da gure munduak diruaren inguruan biratzen duela, eta politikariak oligarkia ekonomikoaren mendekoak direla; ez hori bakarrik, krisi honetatik eta bestelakoetatik herria ateratzeko ez-gai ere agertu baitira. Jada oso gutxik sinesten dute beraiengan. Gauzak horrela, krisi ekonomikoak krisi politikoa ere ekarri du berarekin. Zein da Ondorioa? Zaurgarritasuna. Orain denak mintzen gaitu, ezerk ez gaitu asetzen eta dena iruditzen zaigu iruzurra. Txarrena zera da, ematen duela herriak ez duela egoera berri honi aurre egiteko adore eta bitarteko nahikorik. Herria haserre dago, baina ez-gai da, itxuraz. Geroz eta hedatuago dago etsipena, egoerari buelta emateko ezgaitasuna. Nola dago gizartea? egoera politiko honek gizartea pasibotasuna eta bat-bateko oldarkortasun edo eztandaren artean utzi du. Horrela jarraituz gero, ez litzateke arraroa izango haserre adierazpen oldarkorren ugaritzea. Ikusteke dago.
Oharra: artikulu hau Mitxelko Uranga-ren kolaborazio bat da eta bere azken lanaren laburpen edo sarrera gisa argitaratu dugu. UEUko ekonomia sailaren izenean, eskerrak eman nahi dizkiogu Mitxelkori egindako ekarpenagatik. Mitxelko, Filosofian doktorea da (UPV/EHU) eta jakintza alor hori irakasten du Sopelako Ander Deuna Ikastolan. UEUko filosofia saileko kidea da. Hainbat lan argitaratu ditu, horien artean, “Espektroak” bilduma (Utriusque Vasconiae argitaretxea): Espektroak. Euskal terroristak, 2010; Espektroak. Gutuna euskalduntasunari buruz, 2011; Espektroak. Euskaldunak Europan, 2012, Euskomunitatea, 2013. Bere azken lana, Eros(ki). Merkatuaren erotizazioa, erotismoaren merkantilizazioa (Pamiela Argitaretxea), Juan Zelaia Sariaren 2013ko irabazlea izan da, Oskar Arantzabalen Azpilkueta, ekonomiaren aitzindari lanarekin batera. Bi saiakeren ardatza ekonomia da.
